Sao sáng Tao Đàn

Trên quê hương quan họ

SAO SÁNG TAO ĐÀN

( Đăng trên báo Bắc Ninh số 2113)

Đàm Thận Huy sinh năm 1463, quê Ông Mặc-Đông Ngàn, nay là xã Hương Mạc-thị xã Từ Sơn-tỉnh Bắc Ninh. Bố mất sớm, mẹ làm lụng nuôi cho ăn học. Bản thân bà cũng là một gương trinh trung sáng giá. Nguyễn án viết trong sách Tang thương ngẫu lục. Mẹ Đàm Thận Huy là mỗ phu nhân ( không nhớ tên) mời thầy địa lí Tả Ao đặt mộ cho chồng. Thầy cứ trùng trình mãi với lí do chưa tìm được đất. Một đêm trời mưa thầy lẻn vào buồng ngủ nhưng bị phu nhân phản kháng nghiêm khắc. Thầy than rằng: Đó mới là một người đàn bà tiết tháo, ta phải đền bồi cho mới được. Ngay hôm sau thầy đặt mộ cho ở đất quý hiển.

Khoa thi Canh tuất 1490 thời Lê Thánh Tông ông thi đỗ Tiến Sĩ, được tuyển vào làm ở Hàn Lâm viện, chức Hàn Lâm viện kiểm thảo. Năm 1495 vua Lê Thánh Tông lập hội Tao Đàn, Đàm Thận Huy được mời dự, đứng tên thứ 27. Tác phẩm của ông còn truyền lại đến ngày nay. Đây là bài thơ vua nhan đề Tướng sĩ nhớ nhà( bản dịch của Duy Phi)

Hàng hàng tướng sĩ ai quên mình

Trăng lạnh tiêu tao lẻ bóng hình

Mật tỉnh rượu tàn hồn sắt lạnh

Lòng theo cờ gió nỗi buồn tênh

Mối tơ nghìn rối sầu vo chặt

Thử cả muôn trùng tin lắng thinh

Biết đến ngày nào xong việc nhỉ

Về quê an ủi lại hồi kinh.

Ngoài làm quan ở Hàn Lâm viện ông còn kiêm chức ở Chiêu Văn quán, góp phần đào luyện nhân tài, trong đó có Trạng nguyên Nguyễn Gianr Thanh, Thám hoa Nguyễn Hữu Nghiêm, Bảng nhãn Nguyễn Chiêu Huấn…..Giai thoại thầy Đàm ra vế đối Vũ vô kiềm tỏa năng lưu khách cho các học trò đối lại còn được lưu truyền tận ngày nay.

Thời Hồng Thuận ( Lê Tương Dực 1509-1516) ông được thăng Thượng thư Bộ Hình. Năm 1510 ông phụng mệnh đi sứ, trở về được gia phong Thượng thư Bộ Lại, tước Lâm Xuyên bá. Năm 1522 Mạc Đăng Dung có ý tiếm ngôi, phế vua Chiêu Tông lập hoàng đệ Xuân.  Vua Chiêu Tông chạy lên Sơn Tây phát hịch Cần Vương. Thương thư Đàm Thận Huy nhận mật chỉ của vua lập đội quân 5 vạn người đóng ở Đông Ngàn chống nhau với quân Mạc. Sau quân thua ông lại kéo quân lên Yên Thế lập căn cứ kháng cự tiếp. Cuộc kháng cự kéo dài 3 năm không thắng, do thế yếu không chống nổi quân Mạc Đàm Thận Huy uống thuốc độc tự vẫn , nhà Mạc lên thay nhà Lê. Vua Mạc cảm nghĩa khí đó truy tặng ông tước hầu. Đến thời Lê Trung Hưng lại phong là phúc thần, cho lập Tiết Nghĩa Từ thờ phụng. Vợ ông là Nghiêm phu nhân được phong là Thục Diệu thần cho thờ cùng chồng. Ngày ông bà tự tận dân làng Lăng Cao ( Cao Xá-Tân Yên-Bắc Giang), nơi phần mộ hai người, lại tổ chức lễ hội tưởng nhớ tại Đền Sất. Trong đền có câu đối ca ngợi:

Thống lĩnh Lê triều linh bất tử

Yên thành Đàm tướng lẫm như sinh

Thượng thư, Thống tướng Đàm Thận Huy là ngôi sao Tao Đàn, một ngôi sao sáng mãi với tinh thần tiết tháo trung nghĩa, làm vẻ vang cho quê hương đất nước muôn đời.

PHẠM THUẬN THÀNH